سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
زمانی که یک شخص از فرد محجور که قدرت فهم ودرک و تصمیم گیری ندارد سو استفاده میکند و آن را مورد آزار و اذیت قرار میدهد و یا مالی را از محجور میگیرد ازضعف نفس ان محجور استفاده کرده است که این موضوع در قانون تحت عنوان سو استفاده از ضعف نفس یا هوی و هوس دیگران پیش بینی شده است و افراد در صورت ارتکاب این جرم محکوم خواهند شد ومجازات در خصوص ان ها اعمال میشود.
از افرادی که بیش از دیگران در معرض این جرم قرار میگیرند بیشتر افراد ناتوتن هستند مثل افرادی که دچار معلولیت های جسمانی و ذهنی هستند به خاطر همین امر قانون گذار برای حمایت از این افراد این موضوعرا جرم انگاری کرد و در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شد البته در گذشته این جرم ذیل عنوان خیانت در امنت امده بود اما قانون گذار با یک تحول این جرم را د ر فصل ارتشاء ،ربا و کلاهبرداری جای داد البته این جرم از لحاظ موضوع کلاهبرداری محصوب نمیشود اما قانون گذار مصلحت دانست که از حیث مجازات ان را در ردیف کلاهبرداری بیاورد .ان چیزی که مسلم است این است که این جرم با تزویر و دروغ و نییرنگ و اعمال غیر واقعی صورت میگیرد و افرادی که اقدام به این عمل میکنند با این موارد اقدام به این جرم میکنند.
ماده سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
ماده۵۹۶ قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده
جزای نقدی اصلاحی ۱۳۹۹/۱۱/۰۸- هر کس با استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی و هوس او یا حوائج شخصی افراد غیررشید به ضرر او نوشته یا سندی اعم از تجاری یا غیرتجاری از قبیل برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاصاحساب و یا هرگونه نوشته‌ای که موجب التزام وی یا برائت ذمه گیرنده سند یا هر شخص دیگر میشود به هر نحو تحصیل نماید علاوه بر جبران خسارات مالی به حبس از سه ماه تا یک سال و از ۲۰/۰۰۰/۰۰۰ تا ۸۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال جزای نقدی محکوم میشود و اگر مرتکب ولایت یا وصایت یا قیمومت بر آن شخص داشته باشد مجازات وی علاوه بر جبران خسارات مالی از یک سال و شش ماه تا سه سال و شش ماه حبس خواهد بود.
برای تحقق این جرم شرایطی لازم است که در ذیل برسی میکنیم:
1.یکی از مهمترین شرایط بحث غیر رشید بودن قربانی است که باید این سوء استفاده از فردغیر رشید که افراد سفیه ،مجنون، و غیر بالغ را شامل میشود انجام شود پس برای تحقق جرم اخذ نوشته یا سند و سوء استفاده از ضعف نفس باید از این عدم رشد ناشی شود.
2.متهم باید بداند که فرد مقابل محجور میباشد و اگر بینه ای در این باره که نشان دهد متم اطلاع نداشته ،جرم قابل اثبات نیست.
3.اگر بدون اقدام طرف مقابل نوشته یا سند در اختیار متهم قرار گیرد این جرم محقق نشده است و باید با سوء استفاده از ضعف و هوی و هوس صورت گیرد
عمل مادی و فیزیکی سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
1.این جرم با گرفتن پول یا اشیا مادی و تصاب کردن این موارد از شخص محجور واقع نمیشود و موضوع این ماده نمیباشد چرا که متهم باید سند یا نوشته ای را اخذ کرده باشد نوشته ای که قابل استناد در مقام اثبات حق یا اسقاط ادعا باشد .
2.نکته دیگر در مورد سند و نوشته این است که نیازی به امضاء شخص محجور نمیباشد و همین که سند و نوشته از شخص محجور اخذ شود کفایت میکند
3.در این جرم ضرر بالقوه کفایت میکند و نیازی نیست که حتما ضرر بالفعل باشد یعنی این که به محض گرفتن ان سند یا نوشته مثلا چک از محجور که برای او التزام اور باشد جرم محقق شده، بدون ان که ان چک وصول بشود.پس فقط مهم این است که ان سند باعث التزام شخص غیر رشید شود تا این جرم محقق شود.
نکته: کودکانی که به سن قانونی نرسیده اند شامل این ماده نمیشوند و این جرم در مورد افرادی هست که محجوریتشان بر اثر حادثه یا بیماری و یا ب صورت مادرزادی میباشد.
نکته:اگر فرد متهم سند را با استفاده از تهدید اخذ کند مشمول این ماده نمیشود و میتوان گفت مصداق ماده 668 ق.ت را دارا خواهد بود چراکه جرم سوء نفشس اشخاص باید از طریق فریب دادن و تشویق کردن یا ترغیب صورت گیرد.