جرم رانندگی بدون گواهینامه
بر اساس ماده 2 قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، به عنوان جرم محسوب می‌شود. به همین دلیل، برای تعریف رانندگی بدون گواهینامه به موجب ماده 723 این قانون، می‌توانیم بگوییم که هر فردی که بدون گواهینامه رسمی رانندگی کند یا وسایل موتوری را بدون داشتن گواهینامه مخصوص مدیریت نماید، مستند به ماده 723، به مجازات حبس محکوم می‌شود.
متن ماده 723 قانون مجازات اسلامی ممکن است به شکل زیر باشد (توجه: ممکن است متن دقیق متفاوت باشد و بر اساس تغییرات قانونی جاری):
“هر فردی که بدون گواهینامه رسمی و معتبر، اقدام به رانندگی و یا تصدی وسایل موتوری که مستلزم داشتن گواهینامه مخصوص است، بنماید، محکوم به مجازات حبس خواهد شد. این اقدام به عنوان یک جرم محسوب می‌شود و مجازات تعیین شده بر اساس قوانین مربوطه اعمال خواهد شد.”
به این ترتیب، از دیدگاه قانون مجازات اسلامی، رانندگی بدون گواهینامه به عنوان یک جرم تلقی شده است و مجازات معین برای آن وجود دارد.
مجازات رانندگی بدون گواهینامه
می‌توان مجازات رانندگی بدون گواهینامه را در دو قانون مختلف، یعنی قانون مجازات اسلامی و قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، مشخص کرد.
در قانون مجازات اسلامی: بنابراین، بر اساس ماده 723 این قانون، مجازات رانندگی بدون گواهینامه به شرح زیر است: هر کس که بدون گواهینامه رسمی، اقدام به رانندگی یا تصدی وسایل موتوری که مستلزم داشتن گواهینامه مخصوص است نماید، و همچنین در صورتی که به موجب حکم دادگاه از رانندگی وسایل نقلیه موتوری ممنوع باشد و به رانندگی وسائل مزبور مبادرت ورزد، برای بار اول، به حبس تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال و یا هر دو محکوم می‌شود. در صورت ارتکاب مجدد، مجازات افزایش می‌یابد و به دو ماه تا شش ماه حبس محکوم می‌شود.
در قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی: به موجب ماده 10 این قانون، اگر راننده بدون داشتن گواهینامه مبادرت به رانندگی کند، وسیله نقلیه متوقف و راننده به مرجع قضایی معرفی می‌گردد. در اینجا، ضمانت اجرای دیگری که این قانون گذار در این ماده حکم کرده است، توقف وسیله نقلیه است.
در این دو قانون، مجازات‌ها بر اساس ماهیت متفاوت قضایی و تعزیری تعیین شده اند و بسته به شرایط ارتکاب جرم و تکرار آن، مجازات‌ها متغیر است.