واقعه رجوع در طلاق
واژه “واقعه رجوع” در حقوق ایران به بازگشت مرد به همسر خود پس از طلاق رجعی در دوران عده اطلاق میشود. طلاق رجعی به طلاقی گفته میشود که در آن مرد میتواند در مدت عده (زمانی که زن هنوز حق ازدواج دوباره ندارد) به همسر خود رجوع کند، بدون اینکه نیازی به خواندن عقد مجدد باشد. این رجوع میتواند به شکل شفاهی یا کتبی باشد، اما برای اثبات آن و جلوگیری از مشکلات قانونی، باید ثبت رسمی صورت گیرد.
در صورتی که طلاق، طلاق بائن باشد (مثل طلاق در شرایط خاص که مرد حق رجوع ندارد)، امکان رجوع وجود ندارد. طلاق بائن پس از پایان مدت عده قطعی است و زن میتواند به ازدواج دیگری درآید.
اگر مرد در مدت عده بدون ثبت رسمی رجوع کند و این امر بعد از پایان عده شناسایی شود، طلاق به طور رسمی ثبت میشود و آثار قانونی آن مانند صدور سند طلاق به وقوع میپیوندد.
مجازاتهای خاصی برای مواردی که رجوع بهطور قانونی ثبت نشود یا در شرایط غیرمجاز رخ دهد، در نظر گرفته شده است، بنابراین آشنایی با شرایط و مراحل دقیق رجوع برای جلوگیری از مشکلات قانونی ضروری است.
در کدام نوع طلاق واقعه رجوع ممکن است؟
واقعه رجوع تنها در طلاق رجعی ممکن است. در این نوع طلاق، مرد در مدت زمان عده (زمانی که زن هنوز حق ازدواج دوباره ندارد) میتواند به همسر خود رجوع کند و بازگشت به زندگی مشترک را بدون نیاز به عقد مجدد انجام دهد. این رجوع میتواند به صورت شفاهی یا کتبی باشد، اما برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، ثبت رسمی آن توصیه میشود.
در مقابل، در طلاق بائن که در موارد خاصی مانند طلاق قبل از نزدیکی، طلاق یائسه، طلاق خلع و مبارات، یا سومین طلاق بعد از سه وصلت متوالی رخ میدهد، هیچگونه امکان رجوع برای مرد وجود ندارد. در این حالات، پس از جاری شدن صیغه طلاق، طلاق قطعی است و حتی در مدت عده نیز مرد نمیتواند به همسر خود رجوع کند.
بعد از طلاق تا چه زمانی امکان رجوع وجود دارد؟
امکان رجوع در طلاق رجعی تا پایان مدت عده وجود دارد. مدت عده برای طلاق رجعی سه طهر (سه دوره حیض) است، به این معنی که اگر زن عادت ماهانه داشته باشد، این مدت سه ماه خواهد بود. اگر زن عادت ماهانه نداشته باشد (مثلاً در دوران یائسگی یا در صورت نداشتن خونریزی)، مدت عده سه ماه خواهد بود.
در این مدت، مرد میتواند به همسر خود رجوع کند، و برای این کار نیازی به رضایت زن نیست. در صورتی که مرد رجوع کند، زن همچنان حق نفقه دارد و همچنین در صورت فوت هر یک از طرفین در این مدت، آنها از یکدیگر ارث میبرند، چرا که تا پایان مدت عده، طرفین هنوز در حکم زوج برای یکدیگر هستند.
رجوع میتواند به دو صورت انجام شود:
- رجوع قولی: بیان شفاهی یا کتبی اراده مرد برای بازگشت به همسر خود.
- رجوع فعلی: انجام هرگونه عملی که نشاندهنده رجوع باشد، مانند شروع مجدد زندگی مشترک یا هر رفتار دیگری که حاکی از قصد بازگشت به زندگی زناشویی باشد.
بنابراین، در طلاق رجعی تا پایان مدت عده، امکان رجوع وجود دارد و طرفین همچنان از حقوق زناشویی بهرهمند هستند.
شرایط واقعه رجوع در طلاق رجعی به شرح زیر است:
- اراده مرد: مهمترین شرط رجوع این است که تنها اراده و خواست مرد برای رجوع به همسر خود مهم است. به عبارت دیگر، رضایت یا عدم رضایت زن تأثیری در امکان رجوع ندارد.
- زمان رجوع: رجوع تنها در مدت عده طلاق رجعی ممکن است. یعنی زمانی که زن هنوز در دوره عده است، و در صورتی که مدت عده به پایان برسد، نیاز به عقد مجدد و صیغه محرمیت دارد.
- رجوع قولی یا فعلی: بر اساس ماده ۱۱۴۹ قانون مدنی، رجوع میتواند به هر لفظ یا فعلی باشد که نشاندهنده اراده مرد برای بازگشت به همسرش باشد. این عمل باید با قصد رجوع همراه باشد. به عبارت دیگر، هر نوع گفتار یا رفتاری که دلالت بر تمایل مرد برای بازگشت داشته باشد، به عنوان رجوع محسوب میشود.
- اطلاعرسانی به دفترخانه: طبق ماده ۲۰ قانون حمایت از خانواده، اگر مرد در مدت عده به همسر خود رجوع کند، باید ظرف یک ماه از تاریخ رجوع، این موضوع را به دفترخانهای که طلاق در آن ثبت شده است اطلاع دهد. در این صورت، طلاق ثبت نمیشود و صورتجلسه طلاق باطل خواهد شد.
بنابراین، برای انجام رجوع در طلاق رجعی، مرد باید در مدت عده اقدام کند و به هیچ عنوان نیاز به خواندن مجدد صیغه محرمیت نیست. تنها اطلاعرسانی به دفترخانه برای اصلاح ثبت طلاق ضروری است.
اگر نسبت به ثبت رجوع اقدام نشود چه مجازاتی شامل مرد می شود؟
طبق ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده، اگر مردی نسبت به ثبت رجوع در دفاتر رسمی اقدام نکند، و یا در موارد زیر عمل نکند، مجازاتهایی برای او در نظر گرفته میشود:
- عدم ثبت رجوع: اگر مرد بعد از رجوع تا یک ماه از ثبت آن در دفترخانه خودداری کند، به مجازاتهای زیر محکوم خواهد شد.
- عدم ثبت نکاح دائم یا موقت: اگر مرد نسبت به ثبت ازدواج دائم، طلاق، فسخ نکاح، یا ثبت نکاح موقت که الزامی است، اقدام نکند، باز هم مشمول مجازات خواهد شد.
مجازاتها:
- جزای نقدی درجه پنج (معادل جرایم مالی)
- حبس تعزیری درجه هفت (حبس برای جرایم غیرجدی)
در نتیجه، عدم ثبت رجوع در دفاتر رسمی یا امتناع از ثبت سایر وقایع نکاحی، میتواند به جزای نقدی یا حبس منجر شود. بنابراین، مردان باید بهموقع و در مدت زمان قانونی به ثبت رجوع یا سایر وقایع نکاحی اقدام کنند تا از این مجازاتها جلوگیری کنند.