موارد اعتراض به رأی صادرشده توسط قاضی
اعتراض به رأی صادرشده توسط قاضی یکی از حقوق اصلی طرفین دعوا است و در قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری ایران پیشبینی شده است. این اعتراض میتواند بسته به نوع حکم، شرایط طرفین و دلایل اعتراض، به صورتهای مختلف انجام شود. در این مقاله، دو روش عمده اعتراض به رأی دادگاه، یعنی واخواهی و تجدیدنظرخواهی، به طور کامل توضیح داده میشود.
1. واخواهی (شکایت از رأی غیابی)
واخواهی یکی از راههای عادی اعتراض به رأی دادگاه است که در مواردی که حکم به صورت غیابی صادر شده باشد، مطرح میشود. این روش برای محکومعلیه غایب پیشبینی شده تا بتواند از حقوق قانونی خود استفاده کرده و درخواست بررسی مجدد رأی را مطرح کند.
شرایط و مهلت واخواهی:
- تعریف رأی غیابی: رأی غیابی در شرایطی صادر میشود که یکی از طرفین دعوا (معمولاً خوانده) به دلایلی در جلسات رسیدگی دادگاه حاضر نشده باشد و حکم بدون حضور وی صادر شود.
- حق اعتراض: محکومعلیه غایب حق دارد به رأی غیابی اعتراض کند و درخواست رسیدگی مجدد را به دادگاه صادرکننده رأی ارائه دهد.
- مهلت واخواهی:
- برای محکومعلیه مقیم ایران: مدت زمان واخواهی ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ واقعی حکم است.
- برای محکومعلیه مقیم خارج از کشور: این مهلت ۲ ماه پس از تاریخ ابلاغ واقعی حکم تعیین شده است.
فرایند واخواهی:
محکومعلیه باید دادخواستی تنظیم کرده و آن را به همان دادگاه صادرکننده رأی ارائه دهد. دادگاه پس از دریافت دادخواست واخواهی، جلسه جدیدی برای رسیدگی به اعتراض تشکیل میدهد.
نتیجه واخواهی:
در صورتی که دادگاه دلایل ارائهشده در واخواهی را موجه بداند، ممکن است رأی غیابی را نقض کرده یا تغییر دهد. اگر دلایل کافی نباشد، دادگاه رأی غیابی را تأیید خواهد کرد.
2. تجدیدنظرخواهی (اعتراض به رأی دادگاه)
تجدیدنظرخواهی یکی از مهمترین و رایجترین روشهای اعتراض به رأی دادگاه است. این روش برای آرایی که به صورت حضوری صادر شدهاند، پیشبینی شده است و به طرفین دعوا این امکان را میدهد که پرونده را در مرجع بالاتر مورد بررسی مجدد قرار دهند.
شرایط تجدیدنظرخواهی:
- رأی قابل تجدیدنظر: تنها آرایی که قابلیت تجدیدنظر دارند، شامل موارد مشخصشده در قانون هستند؛ از جمله:
- احکام مالی که ارزش خواسته آنها از مبلغ تعیینشده در قانون بیشتر باشد.
- احکام صادرشده در دعاوی خانوادگی.
- آرایی که جنبه کیفری داشته و با حبس، شلاق، یا جزای نقدی همراه باشند.
- مهلت تجدیدنظرخواهی:
- برای افراد مقیم ایران: مهلت تجدیدنظرخواهی ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ حکم است.
- برای افراد مقیم خارج از کشور: این مهلت ۲ ماه از تاریخ ابلاغ واقعی تعیین شده است.
فرایند تجدیدنظرخواهی:
- تنظیم دادخواست: شخص معترض باید دادخواستی را به دادگاه تجدیدنظر ارائه دهد.
- بررسی اولیه: دادگاه تجدیدنظر، ابتدا بررسی میکند که آیا دادخواست ارائهشده مطابق با قوانین بوده و دلایل کافی برای اعتراض وجود دارد یا خیر.
- رسیدگی ماهوی: در صورت پذیرش اعتراض، دادگاه تجدیدنظر به دلایل و مستندات ارائهشده رسیدگی کرده و ممکن است رأی اولیه را تأیید، اصلاح، یا نقض کند.
تأثیر تجدیدنظرخواهی بر اجرای حکم:
تجدیدنظرخواهی به طور خودکار مانع اجرای حکم میشود تا زمانی که دادگاه تجدیدنظر رأی نهایی را صادر کند. این ویژگی به طرفین دعوا این امکان را میدهد که از حقوق خود در برابر اجرای احتمالی یک رأی ناعادلانه دفاع کنند.
دلایل اعتراض به رأی دادگاه:
طرفین دعوا میتوانند به دلایل مختلف به رأی دادگاه اعتراض کنند. این دلایل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خطای قاضی: اشتباه در استنباط از قانون یا تفسیر نادرست از شواهد و مستندات.
- عدم بیطرفی: در مواردی که قاضی به دلایل شخصی یا موقعیتی نتواند بیطرفانه تصمیمگیری کند.
- اشتباه در فرایند رسیدگی: نقص در رعایت تشریفات دادرسی که ممکن است بر نتیجه رأی تأثیر گذاشته باشد.
- وجود دلایل جدید: در صورتی که دلایل یا اسناد جدیدی ارائه شود که در زمان رسیدگی اولیه در دسترس نبودهاند.