منشور حقوق و مسئولیتهای زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران که در سال ۱۳۸۳ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید، بهعنوان یکی از جامعترین اسناد مرتبط با حقوق زنان، در ۱۴۸ بند تدوین شده است. هدف این منشور تأمین عدالت اجتماعی و رفع تبعیضهای جنسیتی در تمام ابعاد زندگی زنان است. این منشور به تبیین حقوق و مسئولیتهای زنان در حوزههای فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و قضائی پرداخته است.
حقوق و مسئولیتهای برجسته زنان در منشور:
- حق برخورداری از عدالت اجتماعی و اجرای قانون بدون توجه به جنسیت
تأکید بر اجرای قوانین بدون تبعیض جنسیتی، بهطوریکه زنان و مردان بهطور برابر از حمایت قانونی برخوردار باشند. - حق سلامت و بهداشت باروری
شامل دسترسی به خدمات بهداشتی ویژه زنان، مراقبتهای پس از زایمان، و پیشگیری و درمان بیماریهای شایع زنان، با تأکید بر استفاده از متخصصان زن در این زمینهها. - حق بهرهمندی از بیمههای اجتماعی و خدمات حمایتی
زنان بیسرپرست، مطلقه، بیوه، سالخورده و خودسرپرست از بیمههای اجتماعی، خدمات مددکاری و بیمههای خاص در بخش بهداشت و درمان بهرهمند میشوند. - حق مشارکت در سیاستگذاری، مدیریت و نظارت
زنان حق دارند در تمامی سطوح سیاستگذاری، قانونگذاری، مدیریت، اجرا و نظارت مشارکت داشته باشند، بهویژه در حوزههای بهداشت و درمان. - حق دسترسی عادلانه به امکانات ورزشی و آموزشی
زنان و دختران باید بهطور برابر از امکانات ورزشی و آموزشی در زمینه تربیت بدنی و تفریحات سالم بهرهمند شوند. - حق حمایت از زنان آسیبدیده اجتماعی
زنان آسیبدیده اجتماعی حق دارند از حمایتهای مناسب جهت بهبود وضعیت فرهنگی و اجتماعی خود بهرهمند شوند. - حق تحصیل و مشارکت در فعالیتهای علمی و فرهنگی
زنان و دختران حق دارند تا بالاترین سطوح علمی تحصیل کنند و در سیاستگذاریهای آموزشی و علمی مشارکت داشته باشند و در مجامع فرهنگی و علمی داخلی و بینالمللی حضور فعال داشته باشند. - حق برخورداری از مزد و مزایای برابر
زنان باید در شرایط کار مساوی با مردان و سایر زنان از مزد و مزایای برابر برخوردار باشند. - حق مشارکت در تشکلهای اقتصادی و مدیریتی
زنان حق دارند در سیاستگذاریهای اقتصادی مشارکت کنند و تشکلهای اقتصادی ایجاد و اداره کنند. - حق برخورداری از حمایت قانونی در ازدواج با مردان غیر ایرانی
زنان ایرانی در ازدواج و تشکیل خانواده با مردان غیر ایرانی از حمایتهای قانونی لازم برخوردارند. - حق برخورداری از تدابیر قانونی برای پیشگیری از جرم
زنان حق دارند از تدابیر قانونی و حمایت قضائی برای پیشگیری از جرم و حمایت در برابر هرگونه آسیب برخوردار شوند. - حق برخورداری از محاکم خاص خانواده و حمایت قضائی
زنان باید از حمایتهای دستگاه قضائی برخوردار بوده و در محاکم خاص خانواده حق خود را پیگیری کنند. - حق اعاده حیثیت و جبران خسارت
در صورت وقوع تقصیر یا اشتباه قضائی که منجر به آسیب به حیثیت زنان شود، حق اعاده حیثیت و جبران خسارت مادی و معنوی از آنان محفوظ است. - حق دسترسی به امکانات مناسب در زندانها
زنان در زندانها باید از امکانات مناسب بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و تربیتی بهرهمند شوند.
اهمیت ضمانت اجرائی منشور
این منشور بهطور ویژه بر لزوم تصویب قوانین و ایجاد سازوکارهای اجرائی تأکید دارد تا حقوق زنان بهطور مؤثر در جامعه به اجرا درآید و وضعیت آنان در زمینههای مختلف بهبود یابد. همچنین، منشور بهعنوان راهنمایی برای سیاستگذاران و قانونگذاران نقش کلیدی در ارتقاء وضعیت حقوقی و اجتماعی زنان در جمهوری اسلامی ایران ایفا میکند.