شرایط و مهلت اعتراض به انواع قرارها در آیین دادرسی کیفری
در آیین دادرسی کیفری، تصمیمات مراجع قضایی به دو دسته حکم و قرار تقسیم میشوند. حکم به موضوع اصلی دعوا پرداخته و آن را خاتمه میدهد، اما قرار معمولاً جنبه تکمیلی یا مقدماتی دارد و برای پیشبرد یا مختومه کردن پرونده صادر میشود. قرارها ممکن است توسط شاکی، متهم یا دادستان قابل اعتراض باشند، که شرایط و مهلت اعتراض به آنها در قوانین مشخص شده است. در ادامه به بررسی مهمترین قرارهای قابل اعتراض و نحوه اعتراض به آنها میپردازیم.
1. اعتراض شاکی به قرارها
الف. قرار بایگانی پرونده
- تعریف: این قرار در شرایطی صادر میشود که شواهد کافی برای اثبات جرم وجود نداشته باشد یا عمل ارتکابی جرم محسوب نشود.
- مهلت اعتراض:
- شاکی مقیم ایران: ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ.
- شاکی مقیم خارج از کشور: یک ماه از تاریخ ابلاغ.
- مستند قانونی: ماده ۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری.
ب. قرار اناطه
- تعریف: این قرار در مواقعی صادر میشود که رسیدگی به پرونده کیفری منوط به تعیین تکلیف یک موضوع حقوقی باشد.
- مهلت اعتراض:
- ۱۰ روز برای افراد مقیم ایران.
- یک ماه برای افراد مقیم خارج از ایران.
- مستند قانونی: ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری.
پ. قرار تعلیق تعقیب
- تعریف: این قرار زمانی صادر میشود که تعقیب پرونده به دلیل توافق طرفین یا شرایط خاص به طور موقت متوقف شود.
- مهلت اعتراض:
- ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ.
- مستند قانونی: ماده ۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری.
ت. قرار توقف تعقیبات
- تعریف: این قرار در مواردی صادر میشود که مانعی موقت برای ادامه رسیدگی کیفری وجود داشته باشد.
- مهلت اعتراض:
- ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ.
- مستند قانونی: ماده ۱۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری.
2. اعتراض متهم به قرارها
الف. قرار بازداشت موقت، ابقاء بازداشت و تشدید تأمین
- تعریف: این قرارها برای تضمین حضور متهم یا جلوگیری از تکرار جرم صادر میشوند.
- مهلت اعتراض:
- ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ برای افراد مقیم ایران.
- یک ماه از تاریخ ابلاغ برای افراد مقیم خارج از کشور.
- مستند قانونی: ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری.
ب. قرار تأمین خواسته
- تعریف: این قرار زمانی صادر میشود که دادگاه یا بازپرس تشخیص دهد پرونده در صلاحیت مرجع قضایی دیگری است.
- مهلت اعتراض:
- ۲۰ روز برای دادستانهای مقیم ایران.
- دو ماه برای دادستانهای خارج از ایران.
- مستند قانونی: مواد ۳۹۰ و ۴۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری.
4. اعتراض به قرار منع تعقیب
- تعریف: این قرار زمانی صادر میشود که بازپرس یا دادستان تشخیص دهند عمل متهم جرم نیست یا دلایل کافی برای انتساب جرم به وی وجود ندارد.
- مهلت اعتراض:
- شاکی مقیم ایران: ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ.
- شاکی مقیم خارج از کشور: یک ماه از تاریخ ابلاغ.
- مرجع رسیدگی: دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به جرم را دارد.
- مستند قانونی: ماده ۲۶۵ و تبصره ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری.
5. اعتراض به قرار جلب به دادرسی
- تعریف: این قرار زمانی صادر میشود که بازپرس جرم بودن عمل ارتکابی و وجود ادله کافی برای انتساب جرم به متهم را تأیید کند.
- آیا قابل اعتراض است؟
- بر اساس ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری، قرار جلب به دادرسی قابل اعتراض نیست.
- پرونده پس از صدور این قرار، به دادگاه کیفری ارسال میشود و متهم در دادگاه به اتهام تفهیم شده پاسخ خواهد داد.
6. اعتراض به قرار موقوفی تعقیب
- تعریف: این قرار به دلیل وجود شرایطی که ادامه رسیدگی کیفری یا اجرای مجازات را منتفی میکند، صادر میشود.
- موارد صدور:
- فوت متهم یا محکومعلیه.
- گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت.
- شمول عفو.
- نسخ قانون مجازات.
- شمول مرور زمان.
- توبه متهم در موارد مشخص.
- اعتبار امر مختوم.
- مهلت اعتراض:
- شاکی مقیم ایران: ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ.
- شاکی مقیم خارج از کشور: یک ماه از تاریخ ابلاغ.
- نحوه اعتراض: از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارسال میشود.
- مستند قانونی: ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری.
7. اصول کلی در اعتراض به قرارها
- شیوه اعتراض: اعتراض به قرارها معمولاً از طریق دفاتر خدمات قضایی و به صورت مکتوب به مرجع ذیصلاح ارسال میشود.
- مهلتهای قانونی: مهلت اعتراض بسته به نوع قرار و محل اقامت معترض (داخل یا خارج از کشور) متفاوت است.
- نقش وکیل: حضور وکیل در تنظیم اعتراض و ارائه دلایل و مستندات کافی، میتواند شانس موفقیت در اعتراض را افزایش دهد.
نتیجهگیری
اعتراض به قرارهای صادر شده در فرآیند دادرسی کیفری یکی از حقوق قانونی شاکی، متهم و حتی دادستان است. قانونگذار برای هر قرار، شرایط و مهلت مشخصی برای اعتراض در نظر گرفته است. آگاهی از این مهلتها و نحوه اعتراض میتواند تأثیر مهمی در روند دادرسی داشته باشد. به همین دلیل، بهرهمندی از مشاوره وکلای مجرب در تنظیم و پیگیری اعتراضها توصیه میشود.