رسیدگی به دعاوی حسبی
دعاوی حسبی، که یکی از شاخه‌های مهم دعاوی حقوقی هستند، به مسائلی می‌پردازند که برای رسیدگی به آنها نیازی به مراجعه به دادگاه‌های عمومی نیست و دادگاه‌ها مستقیماً به آنها رسیدگی می‌کنند. این دعاوی در زمره دعاوی غیرقضائی قرار می‌گیرند و در قالب امور حسبی تحت قوانین مشخصی بررسی می‌شوند.
بر اساس ماده 1 قانون امور حسبی، این امور شامل مسائل و دعاوی است که دادگاه‌ها موظف به رسیدگی و اتخاذ تصمیم در آنها هستند، بدون این که به دلیل عدم مراجعه به دادگاه عمومی متوقف شوند. این به معنای آن است که امور حسبی به صورت تخصصی و مستقل از دیگر دعاوی حقوقی بررسی می‌شوند.
برخی از شاخه‌های مهم امور حسبی عبارتند از:
- انحصار وراثت: تعیین و شناسایی وراث قانونی فرد متوفی و تقسیم اموال وی بین آنان.
- ترکه: مسائل مربوط به اموال و دارایی‌های باقی‌مانده از فرد متوفی.
- رد و قبول ترکه: تعیین و تصفیه اموال به جا مانده از فرد متوفی، در صورتی که وراث تصمیم به پذیرش یا رد ترکه داشته باشند.
- تحریر ترکه: ثبت و شناسایی دقیق اموال متوفی.
- مهر و موم ترکه: جلوگیری از تغییرات یا تصرفات در اموال متوفی قبل از تعیین تکلیف نهایی.
- امور راجع به امین: مسائل مربوط به مدیریت و نگهداری اموال تحت نظارت یک امین یا قیم.
اگر در این زمینه با مشکلی مواجه شدید یا نیاز به مشاوره دارید، استفاده از خدمات وکیل متخصص در امور حسبی می‌تواند کمک شایانی باشد. وکیل امور حسبی با دانش و تجربه خود قادر است شما را در طی مراحل قانونی و حل مشکلات مربوط به این دعاوی یاری کند.
مرجع صلاحیت دار در امور حسبی
در حال حاضر، چهار مرجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به امور حسبی وجود دارند که هر یک به موجب قوانین و مقررات خاص خود به این دعاوی رسیدگی می‌کنند:
- دادسراها: در برخی موارد خاص، مانند مسائل مربوط به امور حسبی که نیاز به بررسی کیفری یا تحقیقاتی داشته باشد، دادسراها می‌توانند به عنوان مرجع صلاحیت‌دار عمل کنند. این موارد معمولاً به شرایطی خاص و پیچیده محدود می‌شود که نیاز به تحقیق و بررسی مقدماتی دارد.
- شوراهای حل اختلاف: شوراهای حل اختلاف، به ویژه در مسائل ساده و اختلافات خانوادگی، به عنوان مرجع صلاحیت‌دار در امور حسبی در نظر گرفته شده‌اند. این شوراها برای رسیدگی به اختلافات و مسائل غیرکیفری با تمرکز بر مصالح و منافع طرفین تشکیل شده‌اند.
- دادگاه‌های خانواده: با توجه به قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، دادگاه‌های خانواده به عنوان دادگاه‌های اختصاصی برای رسیدگی به دعاوی خانواده و مسائل مربوط به آن شامل امور حسبی، نظیر انحصار وراثت و سایر مسائل خانوادگی، صلاحیت دارند. این دادگاه‌ها به دلیل تخصصی بودن خود، توانایی بیشتری برای رسیدگی به مسائل پیچیده خانوادگی دارند.
- دادگاه‌های عمومی حقوقی: دادگاه‌های عمومی حقوقی به عنوان مرجع عمومی برای رسیدگی به دعاوی حقوقی، از جمله برخی از امور حسبی که ممکن است در حیطه صلاحیت آنها باشد، عمل می‌کنند. این دادگاه‌ها به دعاوی حقوقی عمومی و غیر اختصاصی رسیدگی می‌کنند و برای مواردی که تحت صلاحیت دادگاه‌های تخصصی قرار نمی‌گیرد، مناسب هستند.
با توجه به تنوع و پیچیدگی مسائل مربوط به امور حسبی، اغلب توصیه می‌شود که در موارد خاص و پیچیده، رسیدگی به این امور در یک مرجع واحد و متمرکز انجام شود تا از پراکندگی و پیچیدگی‌های احتمالی کاسته شود.
برداشتن مهر و موم ترکه و قبول یا رد ترکه دو موضوع مهم در امور حسبی هستند که به طور خاص به مسائل مربوط به ارث و دارایی‌های متوفی می‌پردازند. در ادامه، توضیحاتی جامع درباره هر یک از این موضوعات ارائه می‌شود:
برداشتن مهر و موم ترکه
هدف مهر و موم ترکه: مهر و موم ترکه به منظور جلوگیری از تصرف یا تغییر در اموال باقی‌مانده از متوفی تا زمان تعیین و تکلیف نهایی آنها صورت می‌گیرد. این اقدام به محافظت از اموال متوفی کمک می‌کند تا از سوءاستفاده یا دست‌کاری در این اموال جلوگیری شود.
افراد صلاحیت‌دار برای درخواست رفع مهر و موم ترکه:
- ورثه: تمامی وارثان متوفی که سهم ارث خود را از ترکه دریافت خواهند کرد.
- وصی یا موصی له: شخصی که به موجب وصیت‌نامه به عنوان وصی یا موصی له مشخص شده است.
- طلبکاران متوفی: افرادی که برای دریافت بدهی‌های متوفی دارای اسناد معتبر و کافی هستند و می‌خواهند طلب خود را از ترکه وصول کنند.
فرایند رفع مهر و موم ترکه: برای برداشتن مهر و موم ترکه، لازم است که درخواست رسمی به دادگاه ارائه شود و دادگاه پس از بررسی مدارک و مستندات، تصمیم به رفع مهر و موم می‌گیرد تا اموال به حالت عادی درآمده و امکان تقسیم آنها فراهم شود.
قبول و رد ترکه
قبول ترکه: قبول ترکه به معنای پذیرش و مسئولیت ورثه نسبت به اداره و تصفیه دارایی‌های متوفی است. این به معنای آن است که ورثه تصمیم به پذیرش دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی دارند و به عهده می‌گیرند که ترکه را طبق قوانین و مقررات مربوطه تصفیه کنند.
مراحل و شرایط قبولی ترکه:
- ورثه باید به صورت صریح یا ضمنی تصمیم به قبول ترکه بگیرند.
- اگر ورثه در مدت یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت متوفی، هیچ گونه اقدامی برای رد ترکه انجام ندهند، قانوناً به منزله قبول ترکه تلقی می‌شود.
رد ترکه: رد ترکه به معنای امتناع ورثه از پذیرش دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی است. اگر ورثه تصمیم به رد ترکه بگیرند، باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت متوفی، اقدام به اعلام رسمی رد ترکه به دادگاه نمایند.
مراحل و شرایط رد ترکه:
- ورثه باید تصمیم خود مبنی بر رد ترکه را به دادگاه اطلاع دهند.
- این اعلام باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت متوفی صورت گیرد.
این فرآیندها و قوانین به منظور محافظت از حقوق ورثه و جلوگیری از مشکلات احتمالی در تقسیم دارایی‌ها و تصفیه بدهی‌ها طراحی شده‌اند. برای انجام این امور به صورت قانونی و بدون مشکلات، مشاوره با وکیل متخصص در امور حسبی بسیار مفید خواهد بود.