حق تحصیل زن در قوانین جمهوری اسلامی ایران
در ایران، حق تحصیل و کار زن در ازدواج تحت شرایط خاصی است که به توافقات پیش از ازدواج یا در حین ازدواج بستگی دارد. بر اساس قانون و عرف، در صورتی که زن قبل از ازدواج محصل باشد، مرد نمیتواند مانع ادامه تحصیل او شود، مگر اینکه در شرایط خاصی توافقی صورت گیرد که زن نمیتواند ادامه تحصیل خود را پیگیری کند. به این ترتیب، اگر زن در زمان ازدواج قصد ادامه تحصیل داشته باشد، مرد نمیتواند بدون موافقت او مانع این امر شود.
همچنین، در صورتی که زن قبل از ازدواج با مرد شرط کند که پس از ازدواج حق ادامه تحصیل خواهد داشت، این شرط معتبر است و مرد نمیتواند مانع تحصیل او شود. به عبارت دیگر، اگر این شرط در عقدنامه ذکر شود، برای مرد لازمالاجراست و نمیتواند آن را نقض کند.
در رابطه با حق کار زن نیز، این حق در صورتی که در قرارداد ازدواج به صراحت اشاره نشده باشد، بر اساس حقوق فردی زن و استقلال مالی او، از حقوق او به شمار میآید و مرد نمیتواند مانع آن شود. با این حال، برخی مسائل مانند مسافرت یا انتخاب محل زندگی میتواند به توافقات خاص زوجین بستگی داشته باشد.
حق تحصیل زن در نظام حقوقی ایران
در حقوق ایران، حق تحصیل زنان یکی از مواردی است که میتواند به عنوان یکی از شروط ضمن عقد ازدواج تعیین شود. این شرایط در قالب “شروط دوازدهگانه ضمن عقد” آمده است و به طور خاص شامل حق مسکن، حق طلاق، حق اشتغال و حق ادامه تحصیل است. در این چارچوب، مرد میتواند با امضا کردن شرط ضمن عقد، حق ادامه تحصیل را برای زن خود تضمین کند. در صورت عدم امضا، مرد میتواند این حق را از زن سلب نماید.
یکی از سوالات رایج در این زمینه این است که چرا ادامه تحصیل یک حق شخصی و فردی به حساب میآید، اما در اینجا تصمیمگیری در مورد آن به همسر مرد سپرده میشود؟ همچنین چرا در مورد منع تحصیل کودک توسط والدین، این عمل تضییع حق کودک تلقی میشود، اما وقتی مرد از تحصیل زن جلوگیری میکند، چنین تضییعی مطرح نمیشود؟
پاسخ به این سوالات این است که در حقوق ایران، قانونگذاران به این نکته توجه داشتهاند که تحصیل و اشتغال زنان در برخی موارد ممکن است با مسئولیتهای خانوادگی و وظایف زن در زندگی مشترک تداخل پیدا کند. بنابراین، این امکان وجود دارد که در برخی شرایط، اجازه به انجام تحصیل و اشتغال به تصمیم همسر واگذار شود تا از تداخل وظایف زندگی مشترک جلوگیری شود. به همین دلیل، مرد میتواند با امضا کردن شرط ضمن عقد، این حق را به زن اعطا کند و در صورت عدم توافق، ممکن است از آن جلوگیری کند.
این قوانین بیشتر به منظور ایجاد توازن بین حقوق فردی زن و مسئولیتهای خانوادگی در نظر گرفته شدهاند، اما سوالات و چالشهایی در این زمینه وجود دارد که به تدریج و در بستر تحولات اجتماعی و فرهنگی قابل بررسی و اصلاح هستند.