تفاوت مجرم و محکوم
در هر کشور، حقوق کیفری به عنوان یکی از شاخههای مهم حقوق، به بررسی جرایم، مجازاتهای مربوط به آنها و نحوه رسیدگی به جرم در دادسرا و دادگاه کیفری میپردازد. این حوزه شامل مفاهیمی است که به لحاظ قانونی اهمیت زیادی دارند و در این میان، مفاهیم متهم، محکوم و مجرم به وضوح قابل تفکیک هستند. با وجود شباهتهای ظاهری، این مفاهیم از نظر حقوقی کاملاً متفاوت هستند و اشتباه در بهکارگیری آنها میتواند تبعات قانونی قابل توجهی برای افراد داشته باشد. در ادامه، به تشریح هر یک از این مفاهیم و تفاوتهای آنها پرداخته میشود.
متهم
متهم شخصی است که به دلیل دلایل موجود در پرونده کیفری، به نظر بازپرس یا دادیار، مظنون به ارتکاب جرم محسوب میشود. در واقع، پس از وقوع یک جرم و در پی دریافت شکایت یا با اطلاع از وقوع جرم، تحقیقات مقدماتی آغاز میشود. اگر بازپرس یا دادیار با توجه به مستندات پرونده، اتهامی را به شخصی وارد بداند، آن شخص به عنوان متهم شناخته میشود.
ویژگیهای متهم به قرار زیر است:
- او هنوز مجرم شناخته نشده و اتهاماتی به او وارد شده است.
- متهم در مراحل ابتدایی دادرسی قرار دارد و ممکن است به دفاع از خود بپردازد.
- به طور کلی، او حق دارد از خود دفاع کند و در صورتی که دلایل کافی برای اثبات بیگناهیاش ارائه دهد، میتواند تبرئه شود.
این مرحله بسیار حیاتی است، زیرا تصمیمات قضائی در این مرحله میتواند بر سرنوشت متهم تأثیر بگذارد. متهم میتواند از حق وکیل استفاده کند و در صورت عدم رضایت از تصمیمات دادگاه، به تجدیدنظرخواهی بپردازد.
محکوم
محکوم به شخصی اطلاق میشود که پس از پایان مراحل رسیدگی در دادسرا و دادگاه کیفری بدوی، قاضی به وقوع جرم از ناحیه او رأی داده و حکم محکومیت او صادر شده است. بنابراین، در این مرحله، قاضی بر اساس شواهد و مستندات موجود، نظر خود را اعلام میکند و حکم صادر میشود.
مهمترین ویژگیهای محکوم عبارتند از:
- او به دلیل صدور حکم محکومیت بدوی به عنوان محکوم شناخته میشود، اما هنوز نمیتوان او را مجرم نامید.
- محکوم میتواند به این حکم اعتراض کند و از دادگاه تجدیدنظر درخواست بررسی مجدد نماید.
- این مرحله نیز اهمیت خاصی دارد، زیرا به شخص حق میدهد تا با ارائه مستندات جدید یا دلایل جدید، علیه حکم صادره اقدام کند.
مجرم
مجرم به فردی گفته میشود که پس از اتمام مراحل رسیدگی در دادسرا و دادگاه کیفری بدوی و تجدیدنظر، وقوع جرم او بهطور قطعی به اثبات رسیده و حکم محکومیت قطعی علیه او صادر شده است. در این مرحله، فرد بهطور رسمی به عنوان مجرم شناخته میشود و مسئولیت قانونی او بهطور قطعی مشخص شده است.
ویژگیهای مجرم عبارتند از:
- وقوع جرم او بهطور قطعی در مراحل رسیدگی اثبات شده است.
- او میتواند به مجازاتهایی که در حکم صادره تعیین شده است، محکوم گردد.
- بعد از صدور حکم قطعی، گزینههای قانونی کمتری برای تجدیدنظر باقی میماند.
نتیجهگیری
با توجه به توضیحات فوق، تفاوتهای اصلی میان این سه مفهوم در حقوق کیفری شامل موارد زیر است:
- متهم: شخصی است که اتهام به او وارد شده و هنوز مجرم شناخته نشده است.
- محکوم: شخصی است که حکم محکومیت بدوی درباره او صادر شده اما هنوز در مرحله تجدیدنظر قرار دارد.
- مجرم: فردی است که وقوع جرم او بهطور قطعی اثبات شده و حکم قطعی علیه او صادر گردیده است.
توجه به این تفاوتها از نظر حقوقی اهمیت بسیاری دارد، زیرا هر یک از این وضعیتها دارای پیامدها و حقوق خاص خود است. در نتیجه، به کارگیری صحیح این اصطلاحات نه تنها به شفافسازی مفاهیم کمک میکند، بلکه در فرآیند دادرسی و حقوق فردی هر شخص نیز تأثیرگذار خواهد بود.
تعریف مجرم:
مجرم به فردی اطلاق میشود که پس از طی مراحل قانونی و رسیدگی در دادسرا و دادگاه کیفری، به طور قطعی به ارتکاب جرم محکوم شده است. این شخص پس از اثبات جرم در دادگاه، به مجازاتهای مشخصی متهم میشود.
مراحل رسیدگی و صدور حکم:
- تحقیقات مقدماتی: پس از وقوع جرم و ثبت شکایت، تحقیقات مقدماتی آغاز میشود و متهم به دادسرا احضار میشود.
- دادرسی: پرونده به دادگاه کیفری ارجاع میشود و دادگاه به بررسی شواهد، گواهیها و دلایل موجود میپردازد. در این مرحله، وکیل مدافع متهم نیز میتواند از حقوق خود استفاده کند و دفاعیات لازم را ارائه دهد.
- صدور حکم: پس از بررسی دقیق همه شواهد و مستندات، دادگاه حکم خود را صادر میکند. اگر دادگاه متهم را مجرم تشخیص دهد، حکم محکومیت او صادر میشود.
- احکام قابل تجدیدنظر: اگر یکی از طرفین به حکم دادگاه اعتراض داشته باشد، میتواند به دادگاه تجدیدنظر مراجعه کند. در این مرحله، حکم میتواند تایید یا تغییر یابد.
تفاوت مجرم و محکوم:
- مجرم: فردی است که جرم او در دادگاه به اثبات رسیده و به مجازات محکوم شده است. او ممکن است در این مرحله حقوق و آزادیهایش محدود شود.
- محکوم: در برخی کشورها، این اصطلاح به مجرم به عنوان شخصی اشاره دارد که پس از اثبات جرم، حکم نهایی و قطعی او صادر شده است. بنابراین، همه محکومین مجرم هستند، اما همه مجرمین لزوماً محکوم به مجازاتهای مشخص نیستند تا زمانی که حکمی علیه آنها صادر شود.
نکته کلیدی:
مفهوم مجرم در حقوق کیفری به معنای قطعی بودن ارتکاب جرم و صدور حکم نهایی است. این تعریف به تشخیص و آثار حقوقی و اجتماعی فردی که به جرم محکوم شده، اشاره دارد. در واقع، مجرم بودن به معنی پذیرفتن مسئولیت قانونی برای جرم ارتکابی است که تبعات آن میتواند شامل مجازات، محدودیتهای اجتماعی و تأثیر بر آینده فرد باشد.
در نهایت، توجه به تفاوتهای میان متهم، مجرم و محکوم برای درک دقیقتری از نظام حقوق کیفری و فرآیندهای قانونی بسیار حائز اهمیت است.