تفاوت بطلان نکاح با ابطال نکاح
بطلان نکاح و ابطال نکاح دو مفهوم متفاوت در حقوق خانواده هستند و تفاوتهای مهمی دارند:
1. بطلان نکاح:
- ماهیت: بطلان نکاح به معنای این است که عقد نکاح از ابتدا فاقد اعتبار است و هیچگونه اثری ندارد. به عبارت دیگر، عقد نکاح از ابتدا اشتباه یا غیرقانونی بوده و هیچگاه به طور صحیح و قانونی جاری نشده است.
- علت: بطلان نکاح معمولاً به دلیل وجود موانع قانونی، مانند ازدواج با محارم، ازدواج در حال عده، ازدواج با فرد محجور و موارد مشابه است.
- اثر: از آنجا که بطلان از ابتدا وجود داشته است، عقد نکاح مانند این است که هیچگاه صورت نگرفته است. هیچگونه آثار حقوقی بر آن مترتب نمیشود.
2. ابطال نکاح:
- ماهیت: ابطال نکاح به معنای لغو و باطل شدن عقد نکاح است که از ابتدا ممکن است صحیح و معتبر بوده باشد، اما به دلیل شرایط خاص یا تخلف از قوانین بعداً باطل میشود. این به این معنی است که عقد از ابتدا درست بوده، اما در طول زمان به دلیل بروز برخی شرایط یا عوامل قانونی میتواند باطل شود.
- علت: این شرایط ممکن است شامل اجبار در ازدواج، عدم رضایت یکی از طرفین، یا مسائل حقوقی دیگر مانند عدم تعیین مهر یا مدت در عقد نکاح باشد.
- اثر: در صورتی که نکاح ابطال شود، عقد باطل اعلام میشود، اما در ابتدا ممکن است قانونی و معتبر به نظر میرسید.
برای طرح دعوای بطلان نکاح چه باید کرد؟
برای طرح دعوای بطلان نکاح، فرد باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. در اینجا، درخواست فرد برای بطلان عقد بر اساس دلایل قانونی باید به دادگاه ارائه شود.
مدارک مورد نیاز:
- کپی و اصل سند ازدواج
- اصل کارت ملی و شناسنامه
نمونه دادخواست بطلان نکاح:
در این نمونه دادخواست، خواهان میتواند با اشاره به دلایل قانونی و شهادت شهود، تقاضای ابطال عقد نکاح را از دادگاه بخواهد.
نحوه طرح دعوی بطلان نکاح:
- مرجع رسیدگی: دعوای بطلان نکاح در دادگاه خانواده بررسی میشود. خواهان پرونده باید دلایل و اسناد خود را برای اثبات بطلان عقد به دادگاه ارائه دهد. این دعوا برای هر دو نوع عقد (دائم و موقت) قابل طرح است.
- ثبت دادخواست: ابتدا دادخواست باید در یکی از دفاتر خدمات قضائی ثبت شود. پس از ثبت، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه خانواده ارسال میشود.
- رأی دادگاه: رای دادگاه در این دعوا یک رأی اعلامی است، به این معنی که از همان ابتدا نکاح از نظر شرعی باطل است. به محض صدور حکم بطلان، خواهان میتواند رأی دادگاه را به دفترخانه مشخصشده توسط دادگاه ببرد و طلاق را ثبت کند.
هزینه دادرسی بطلان نکاح:
دعوای بطلان نکاح، دعوای حقوقی غیرمالی و شخصی است. به همین دلیل، هزینه دادرسی در این نوع دعاوی ثابت و مشخص است و نمیتواند تغییر کند.
تکلیف مهریه در بطلان نکاح:
- قبل از رابطه جنسی: اگر اعلام بطلان عقد پیش از وقوع رابطه جنسی میان طرفین باشد (یعنی قبل از نزدیکی)، مهریه به زن تعلق نمیگیرد. همچنین، اگر زن پیش از بطلان مهریه دریافت کرده باشد، باید آن را مسترد کند.
- بعد از رابطه جنسی: اگر بطلان عقد پس از نزدیکی صورت گیرد، وضعیت مهریه به شرح زیر است:
- اگر زن از بطلان عقد آگاه باشد: در این صورت، زن حق دریافت مهر المسمی (مهریه تعیینشده در عقد) را ندارد، اما مهرالمثل (مهریهای که در صورت نبود تعیین مهر در عقد معمولاً به زن تعلق میگیرد) به او تعلق میگیرد.
این مسائل در دعاوی بطلان نکاح بر اساس شرایط و زمان وقوع رابطه جنسی بین طرفین و همچنین آگاهی زن از بطلان عقد، تعیین میشوند.