انواع سقط جنین و مجازاتهای آن در قوانین جمهوری اسلامی ایران
سقط جنین در قانون ایران به شرایط مختلفی تقسیم میشود و برای هر نوع آن مجازاتهای خاصی در نظر گرفته شده است. در اینجا به انواع سقط جنین و مجازاتهای آن پرداخته شده است.
1. سقط جنین خطای محض
سقط جنین در موارد خطای محض به زمانی اطلاق میشود که جنین به صورت غیرعمد و بر اثر بیاحتیاطی یا خطا از بین میرود. این نوع سقط جنین بهطور معمول به دلیل تصادف، بیماری یا حادثهای غیرقابل پیشبینی انجام میشود. در چنین شرایطی، اگر جنین روح پیدا نکرده باشد یا حتی در مراحل اولیه بارداری باشد، فرد متخلف باید دیه را پرداخت کند. این دیه معمولاً بر عهده عاقله جانی یا خود فرد خاطی خواهد بود و هیچ مجازات حبس یا جریمهای برای فرد متخلف در نظر گرفته نمیشود. به عبارت دیگر، قانون تنها پرداخت دیه را برای جبران خسارت به خانواده جنین در نظر گرفته است.
2. سقط جنین غیرعمد
سقط جنین غیرعمد به حالتی اطلاق میشود که این عمل به دلیل بیاحتیاطی یا اشتباه رخ میدهد. در این نوع سقط، فرد مرتکب به سقط جنین بدون قصد قبلی و در اثر حوادث غیرعمد، نظیر تصادف یا بیتوجهی به مراقبتهای لازم، جنین را از دست میدهد. مجازات این نوع سقط جنین مشابه خطای محض است و مجازاتهای حبس یا جریمههای مالی برای فرد متخلف پیشبینی نمیشود. تنها دیه به خانواده جنین پرداخت خواهد شد، که توسط عاقله جانی یا خود فرد جانی به مسئولین پرداخت میشود.
3. سقط جنین عمدی
سقط جنین عمدی به زمانی اطلاق میشود که فرد یا افراد به صورت آگاهانه و با قصد قبلی اقدام به از بین بردن جنین کنند. این نوع سقط میتواند توسط مادر یا شخصی دیگر انجام شود. بر اساس ماده 718 قانون مجازات اسلامی، در صورت سقط جنین عمدی، چه جنین روح پیدا کرده باشد و چه در مراحل اولیه بارداری باشد، فرد مرتکب باید دیه پرداخت کند. این دیه به پدر جنین تعلق میگیرد و در هیچ حالتی برای مادر مجازات حبس یا جریمههای دیگری پیشبینی نشده است. در این شرایط، مادر تنها مسئول پرداخت دیه به پدر جنین خواهد بود و قانون هیچ مجازات اضافی برای او در نظر نمیگیرد.
4. مجازات برای افراد دخیل در سقط جنین
در موارد سقط جنین عمدی، افرادی که به نحوی در این عمل دخیل هستند، میتوانند تحت تعقیب قضائی قرار گیرند. این افراد به دو دسته تقسیم میشوند: افراد عادی (غیرپزشک) و اعضای تیم درمان.
- افراد عادی: اگر فرد غیرپزشک یا شخصی که در سقط جنین دخالت دارد فقط به تشویق مادر به سقط جنین پرداخته باشد و در عمل هیچ مشارکتی نداشته باشد، به پرداخت دیه و مجازات حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد. در صورتی که این فرد در جرم مباشرت داشته باشد و به طور مستقیم در انجام سقط جنین مانند دادن دارو یا استفاده از ابزار دخالت کرده باشد، علاوه بر پرداخت دیه، به حبس از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
- تیم درمان: در صورتی که پزشک، ماما، پرستار یا دیگر اعضای تیم درمانی در سقط جنین دخالت کنند، مجازات سنگینتری در نظر گرفته میشود. پزشکان و اعضای تیم درمان علاوه بر پرداخت دیه، به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد. این مجازات به دلیل مسئولیت سنگینی است که متخصصان پزشکی در قبال سلامت مادر و جنین دارند و باید در تصمیمگیریهای این چنینی دقت زیادی به خرج دهند.
5. سقط جنین درمانی
سقط جنین درمانی زمانی مجاز است که با تشخیص پزشکان متخصص و تأیید پزشکی قانونی صورت گیرد. در این موارد، سقط جنین به دلیل مشکلات جدی جنینی یا تهدید جانی مادر انجام میشود. اگر جنین دچار ناهنجاریهای غیرقابل درمان مانند عقبافتادگی شدید یا نقصهای جدی باشد، یا اگر بارداری برای مادر خطر جانی داشته باشد، سقط جنین میتواند انجام شود. این سقط باید قبل از ولوج روح (چهار ماه) و با رضایت مادر صورت گیرد.
در این شرایط، پزشک یا اعضای تیم درمانی هیچگونه مجازاتی نخواهند داشت و مسئولیتی متوجه آنها نخواهد بود. تنها دیه باید به خانواده جنین پرداخت شود.
نتیجهگیری
قوانین جمهوری اسلامی ایران در خصوص سقط جنین تحت تأثیر فقه اسلامی است و برای هر نوع سقط جنین مجازاتهای خاصی تعیین کرده است. سقط جنین عمدی با مجازاتهای سنگینتری همراه است، در حالی که سقط جنین غیرعمدی و خطای محض به پرداخت دیه محدود میشود. همچنین سقط جنین درمانی در شرایط خاص و با تأیید پزشکان متخصص و پزشکی قانونی مجاز است و برای پزشکان و تیم درمانی در صورت رعایت شرایط قانونی هیچ مجازاتی در نظر گرفته نمیشود.