اعتراض ثالث: مفاهیم و انواع آن
اعتراض ثالث یکی از ابزارهای حقوقی است که به افرادی که در دادرسی حضور نداشته و در جریان پرونده نبودهاند، اجازه میدهد تا به حکمی که از سوی دادگاه صادر شده و ممکن است به حقوق آنان آسیب وارد کند، اعتراض کنند. این اعتراض در واقع ابزاری برای پیگیری و چالش رأی دادگاه است. علاوه بر اعتراض ثالث، راههای دیگری نیز برای اعتراض به رأی دادگاه وجود دارد، مانند اعاده دادرسی و فرجامخواهی. این ابزارها به افراد کمک میکنند تا از تأثیرات نادرست و غیرمنصفانه حکم صادره جلوگیری کنند.
طبق ماده 418 آیین دادرسی مدنی، هر رأیی که از دادگاههای تجدیدنظر، عمومی یا انقلاب صادر شود، قابل اعتراض از سوی شخص ثالث است. این شخص میتواند حتی اگر طرف دعوای اصلی نباشد، به رأی دادگاه اعتراض کند، مشروط بر اینکه رأی صادره تأثیراتی بر وضعیت حقوقی او داشته باشد.
انواع اعتراض ثالث
- اعتراض ثالث اصلی: در این نوع اعتراض، شخص ثالث که از رأی دادگاه متضرر شده است، میتواند اعتراض خود را در مراحل مختلف دادرسی مطرح کند. این شخص باید به دادگاه دادخواست خود را ارائه دهد تا در همان دادگاه بررسی و تصمیمگیری شود. در این نوع دعاوی، شخص ثالث بهعنوان خواهان شناخته میشود و هر دو طرف دعوای اصلی نیز بهعنوان خوانده معرفی میشوند. دادگاه پس از بررسی مدارک و مستندات طرفین، تصمیم جدیدی اتخاذ میکند.
- اعتراض ثالث طاری: این نوع اعتراض زمانی مطرح میشود که یکی از طرفین دعوا به رأی دادگاه دیگری استناد میکند. در این صورت، شخص ثالث میتواند به این استناد اعتراض کند. برخلاف اعتراض ثالث اصلی، در اعتراض ثالث طاری نیازی به تنظیم دادخواست نیست و اعتراض میتواند در همان جلسه دادگاه مطرح شود. البته دادگاه صادرکننده رأی استنادی نباید بالاتر از دادگاه در حال رسیدگی باشد؛ در غیر این صورت، اعتراض باید در دادگاه بالاتر مطرح شود.
شرایط اعتراض به رأی دادگاه
برای طرح اعتراض به رأی دادگاه، باید شرایط خاصی وجود داشته باشد. این شرایط عبارتند از:
- ذینفع بودن معترض: معترض باید از رأی دادگاه متضرر شده باشد یا رأی بهنحوی به حقوق او مربوط باشد. به عبارت دیگر، شخص ثالث باید ثابت کند که رأی دادگاه تأثیر مستقیم بر وضعیت حقوقی او دارد.
- عدم طرفیت در دعوای اصلی: معترض نباید یکی از طرفین دعوای اصلی باشد. به عبارت دیگر، شخص ثالث باید در جریان دعوای اصلی دخالت نداشته باشد و تنها به دلیل تأثیر رأی بر حقوق خود اعتراض کند.
- اعتراض به هر نوع رأی: معترض میتواند به هر نوع رأی دادگاه، چه قطعی و چه غیرقطعی، اعتراض کند. حتی اگر رأی دادگاه هنوز قطعی نشده باشد، شخص ثالث میتواند اعتراض خود را مطرح کند.
- اعتراض به رأی دادگاه بدوی: اگر رأی دادگاه بدوی هنوز تجدیدنظر نشده باشد، معترض میتواند به آن اعتراض کند. در صورتی که رأی دادگاه تجدیدنظر صادر شود، اعتراض باید در این مرحله مطرح گردد.
- اعتراض به دیوان عالی کشور: در مراحل بعدی، اگر معترض از رأی دادگاه تجدیدنظر رضایت نداشته باشد، میتواند اعتراض خود را به دیوان عالی کشور ارائه دهد.
مراحل و فرآیند اعتراض ثالث
در هر دو نوع اعتراض ثالث، شخص ثالث باید درخواست خود را به دادگاه ارائه دهد. در اعتراض ثالث اصلی، معترض باید دادخواست خود را تنظیم و به دادگاه مربوطه ارسال کند. در اعتراض ثالث طاری، این فرآیند سادهتر است و معترض میتواند در همان جلسه دادرسی، اعتراض خود را مطرح کند. دادگاه پس از دریافت اعتراض و بررسی مستندات طرفین، تصمیم جدیدی اتخاذ میکند.
نتیجهگیری
اعتراض ثالث یکی از ابزارهای قانونی برای افرادی است که در دادرسی حضور نداشتهاند اما رأی صادره به حقوق آنان آسیب میزند. این ابزار به شخص ثالث این امکان را میدهد که از تأثیرات نادرست رأی دادگاه جلوگیری کند و در صورت رعایت شرایط قانونی، میتواند اعتراض خود را مطرح کند. انواع مختلف اعتراض ثالث از جمله اعتراض اصلی و اعتراض طاری، هر کدام در شرایط خاص خود قابل اعمال هستند. با رعایت شرایط و مراحل قانونی، اعتراض به رأی دادگاه میتواند فرصتی برای احقاق حقوق افرادی باشد که بهطور غیرمستقیم از تصمیمات دادگاه آسیب دیدهاند.